Leem in Friesche Koelen

Na overvloedige regenval is in het voorjaar in het Twentse natuurgebied de Engbertsdijksvenen leem terecht gekomen in de Friesche Koelen. Dat is een waterplas die vlakbij een in 2018 aangelegd leemdepot ligt. Na vragen uit de omgeving zijn we op zoek gegaan naar antwoord over hoe dit heeft kunnen gebeuren.

In maart 2023 is de uitspoeling opgemerkt. In de twee maanden daarna konden we niet ingrijpen. Het regende veel, waardoor het gebied zo nat was dat er een drijfzandachtige situatie ontstond en er geen machines het veld in konden. Om meer schade te voorkomen zijn toen de volgende acties in gang gezet:

• Er zijn sloten gegraven rondom de plaats waar het leem is opgeslagen, zodat uitspoeling in de sloot komt en niet in het gebied. De sloot kan eenvoudig worden schoongemaakt.
• De vorm van de opslagplaats is aangepast, waardoor water via de gegraven sloot weg kan lopen. Water stroomt hierdoor niet meer over de rand van de opslagplaats, waardoor de kans kleiner is dat leem wegspoelt.
• Er is een nieuw intern projectteam gevormd met een nieuwe en frisse blik met oog voor zowel de techniek als omgeving.
• Er zijn gesprekken en nauw overleg met omwonenden, Plaatselijk Belang Kloosterhaar en andere belanghebbenden.

Tijdens het uitvoeren van het onderzoek kwam aan het licht dat er meer leem op de opslagplaats ligt. Dat is meer dan wat volgens de omgevingsvergunningen is toegestaan. Bovendien kwam er naar voren dat er ook leem ligt buiten het toegestane gebied. Dit had uiteraard nooit mogen gebeuren. Vanuit het programma Engbertsdijksvenen zijn we in overleg met de gemeente Twenterand of voor het ontdekte overschot alsnog een vergunning verkregen kan worden en/of andere maatregelen noodzakelijk zijn.

Voor de aanleg van de opslagplaats heeft de gemeente Twenterand (dynamische) een omgevingsvergunning verleend, waarin rekening was gehouden met de aan- en afvoer van het leem. De leemaanvoer is doorgegaan, terwijl de werkzaamheden aan de kades in het gebied (waarvoor het leem gebruikt zal worden) nog niet waren begonnen, in afwachting van een procedure bij de Raad van State. In die procedure heeft de Raad van State eind 2022 geconcludeerd dat er beter onderzoek gedaan moet worden naar de gevolgen van de werkzaamheden voor de natuur. Dat proces loopt. We streven ernaar in 2025 de werkzaamheden aan de kades te kunnen starten.

Het is nog niet duidelijk hoeveel leem er in de Friesche Koelen terecht is gekomen. Onderzoek moet duidelijk maken hoeveel leem er is ingestroomd en wat er nodig is om het te verwijderen en de Friesche Koelen te herstellen. Dat het niet goed gaat met de visstand is al eerder opgemerkt en heeft niet met de inspoeling van leem te maken. Door verlanding (de langzame overgang van plassen water in land) worden de plassen ondieper en daardoor steeds minder geschikt voor grotere vissen. Er is een afspraak gemaakt met belangenorganisatie Sportvisserij Oost Nederland die de grotere vissen gaat verhuizen naar een beter onderkomen.